Testy doskonałości

Doskonałość jest jednym z ważniejszych parametrów każdego swobodnie latającego statku powietrznego. Teoretycznie doskonałość to stosunek Cz/Cx czyli współczynnika siły nośnej do współczynnika oporu lub też stosunek Vx/Vz czyli prędkości poziomej płatowca do jego prędkości opadania.

Praktycznie możemy przedstawić  doskonałość jako stosunek przebytej odległości do wysokości  z której lot został wykonany (oczywiście w tych samych jednostkach np. metrach) w warunkach bezwietrznych i atermicznych .  A zatem czym cyfra doskonałości jest wyższa tym „moc” naszego glajta, lotni czy szybowca będzie większa.
Doskonałość ma szczególne znaczenie przy  przelotach kiedy to lotem ślizgowym pokonuje się (nieraz bardzo długie) dystanse pomiędzy kominami termicznymi i wówczas ułamki doskonałości decydują o tym czy przelot będzie kontunuowany czy też pilot zaliczy tzw. "glebę" czyli przymusowe lądowanie.
Aktualnie najlepsze paralotnie (wyczynowe) osiągają doskonałość ponad 9, dla porównania doskonałość lotni to wartość około 15, sztywnopłata około 18-20, lotni II klasy (Swift) 25 a najlepsze szybowce wyczynowe przekraczają doskonałość 50 jednostek !

Teoretycznie z uwagi na różnorodność zmiennych bardzo trudno jest wyznaczyć doskonałość określonego statku powietrznego w tym też i paralotni. Podawane przez producentów wartości parametru  doskonałości są przeważnie bardzo zawyżone a to ze względów  głównie marketingowych. Ponieważ temat rzeczywistych osiągów paralotni od dawna nie dawał mi spokoju, postanowiliśmy w gronie zainteresowanych pilotów organizować loty w terenie i wyliczać doskonałości  w sposób praktyczny.
Pierwsze loty miały miejsce zimą 1998 roku z góry Nosal (1200m npm), którą wtedy obraliśmy jako miejsce do startów. Wyniki tych lotów były publikowane w czasopismach: Cumulus nr 6/1998 oraz Przegląd Lotniczy nr 9/98. Ponieważ loty doskonałościowe z zasady realizowane są bardzo wcześnie rano a doskonałości sprawdzanych skrzydeł zaczęły przekraczać cyfrę 8, w praktyce okazało się, że Nosal nie jest najlepszym miejscem dla takich prób. Strefa lądowań dla skrzydeł o doskonałości 8 zaczęła bowiem zbliżać się do zabudowań  a na  startowisko  trzeba było  podchodzić  pieszo.

Zaistniała konieczność zmiany góry na podobną jeśli chodzi o deniwelację ale pozbawioną  wad Nosala. Warto w tym miejscu wyjaśnić dlaczego najodpowiedniejszymi wzniesieniami do pomiarów doskonałości są góry o deniwelacjach pomiędzy 100 a 300 m. Otóż przy wzniesieniach mniejszych niż 100 m każda niewielka zmiana toru lotu (wywołana np. gwałtowniejszymi ruchami sterówek) przekłada się na duże błędy w pomiarze doskonałości. Właściwie najlepszym wzniesieniem (teoretycznie) byłaby góra o jak największej deniwelacji, wówczas nawet znaczne zmiany w pilotażu nie "zepsułyby" bardzo wyniku końcowego. W praktyce jednak przy tak odległych lotach ze startowisk położonych bardzo wysoko (np. Kasprowy ok.2000m n.p.m.) trudno trafić na zupełnie spokojne warunki bez podmuchów, zawirowań a nawet noszeń, które równie skutecznie "psują" pomiary. Doświadczalnie  więc określiliśmy średnie wzgórza jako najlepiej odpowiadające naszym potrzebom.   
Jako nowe miejsce startów do lotów doskonałościowych obraliśmy zimą 2000/2001 południowe zbocze Gubałówki. Deniwelacja w kierunku  strefy lądowań  wynosi około 250 m a sama strefa umożliwia pomiar doskonałości dla zakresu od 6 do 11  a więc z dużym naddatkiem. Z  upływem lat  postęp w konstrukcjach paralotni jest jednak  znaczący  i  niebawem może się okazać, że i lądowisko na Lipkach okaże się za krótkie. 

Na zdjęciu (poniżej) strzałka wyznacza miejsce i kierunek startu a linia określa punkt oderwania stóp pilota od ziemi (poziomica 1102m npm). Ze względów technicznych konieczne było obranie jednego punktu od którego dokonywany jest pomiar odległości. Indywidualne określanie oderwania pilota i później obliczanie doskonałości byłoby dużym utrudnieniem dlatego należało przyjąć jeden średni punkt. W praktyce różnice w miejscu oderwania pilota nie mają dużego znaczenia jak sądzą niektórzy piloci a nawet pogarszają parametr doskonałości. 

Miejsce lądowania pilota jest lokalizowane na dokładnej mapie geodezyjnej gdzie 1mm odpowiada 1 metrowi odległości. Doskonałość jest wyliczana z długości lotu (dystans rzutowany) i pokonanej deniwelacji.  Dodatkowym atutem tego wzniesienia jest możliwość dojazdu samochodem na start o każdej porze dnia i roku. Samo zaś startowisko umożliwia jednoczesny start kilku skrzydeł co jest bardzo istotne by porównania były dokonywane w podobnych warunkach. Najlepszymi okresami do pomiarów są wczesne godziny poranne najlepiej zimą przy stacjonarnym wyżu z centrum nad południową Polską. Takie warunki gwarantują brak wiatru i termiki a więc są najlepszymi do realizacji lotów doskonałościowych i zapewniają wiarygodność pomiarów. Na zdjęciu poniżej zaznaczone są linie określające (orientacyjnie) miejsca lądowania dla doskonałości 8 i 9. 

Część pilotów biorących udział w lotach na doskonałość  oczekuje potwierdzenia danych zawartych w materiałach producenta glajta, które jak to napisałem wcześniej mają charakter marketingowy i są po prostu zawyżone. W efekcie po locie lub kilku lotach następuje lekkie rozczarowanie i szukanie argumentów mających wykazać, że nasze wspólne pomiary to "lipa". Jednym z takich argumentów jest właśnie  późne  oderwanie się od ziemi. Oczywiście linia-poziomica 1102m jest teoretycznym punktem startu bowiem w praktyce piloci często odrywają się dużo wcześniej i zależy to od paralotni i techniki startu ale nie ma to wielkiego znaczenia dla pomiaru doskonałości. Różnice mogą sięgać 1,5% co jest wielkością nie istotną. Jak widać na rys. poniżej (fragment mapy geodezyjnej w skali 1:1000) odległość startowiska od linii oderwania wynosi ok. 50 metrów przy różnicy wysokości ok.13-14 metrów. Dla przykładu sprawdźmy drugi lot z 22 września 2007r. P.Starczowskiego na paralotni Omega 6.

Według pomiaru od poziomicy 1102m pilot uzyskał długość lotu 1970 m i deniwelację 240 m co daje doskonałość 8,21. Przyjmijmy teraz pomiar  od wcześniejszego punktu oderwania np. położonego 30 metrów przed poziomicą 1102m. Temu punktowi odpowiada wysokość 1110m, czyli pokonana przez pilota deniwelacja będzie większa i wyniesie teraz 248 m przy długości lotu 2000 metrów. Z prostego rachunku wynika doskonałość 8,06 czyli o 0,15 mniejsza od liczonej według średniego punktu!

Na zdjęciu poniżej wyraźnie widać strefę inwersji zimowej świadczącej o braku jakichkolwiek ruchów powietrza. Czerwoną linią oznaczona jest strefa lądowiska.                               

Wszystkich zainteresowanych poznaniem rzeczywistych osiągów swojej paralotni zachęcam do przeprowadzenia lotów doskonałościowych.  Poza konfrontacją z innymi skrzydłami i zdobyciem nowych informacji, loty są również świetną zabawą i treningiem np. startu z wiatrem w plecy.
W poniższej tabeli zestawione są wyniki lotów przeprowadzonych ze startu na Nosalu oraz  Gubałówki. W miarę jak będą wykonywane nowe loty tabela będzie uzupełniana o nowe pozycje.

Objaśnienia do skrótów użytych w tabeli:
Lwm - odległość rzutowana w m pomiędzy poziomicą 1102 a punktem lądowania
Dwm - deniwelacja w metrach pomiędzy poziomicą 1102 a punktem lądowania
L/D - doskonałość paralotni 

Data

Data Paralotnia start lądow. Lwm Dwm L/D Pilot
Loty z Nosala
12.03.98 Fen-30 6,52 6,55 1618 255 6,34 K.Dudziński
12.03.98 Vip-27 6,52 6,55 1655 256 6,46 J.Gąsienica
12.03.98 Fen-30 8,32 8,35 1718 258 6,66 K.Dudziński
12.03.98 Vip-27 9,07 9,10 1166 233 5,00 J.Gąsienica
31.03.98 Fen-30 6,52 6,55 1457 248 5,87 K.Dudziński
31.03.98 Fen-30 6,57 7,00 1680 258 6,51 J.Gąsienica
10.05.98 Vertex-26 7,17 7,20 2115 266 7,95 R.Szopa
10.05.98 Pasat-28 7,17 7,20 2025 268,5 7,54 K.Dudziński
10.05.98 Apollo-32 7,32 7,35 1500 250 6,00 M.Siwek
10.05.98 Fen-30 7,32 7,35 1530 251 6,09 G.Urbaniak
12.02.00 Pasat-28     1840 254 7,24 K.Dudziński
12.02.00 Pasat-28     1800 250 7,20 J.Gąsienica
12.02.00 Inka-28     2140 260 8,23 T.Pilecki
Loty z Gubałówki
1.01.2001 Pasat-28     1940 255 7,60 G.Batkiewicz
1.01.2001 Ajos-28     1760 265 6,64 K.Dudziński
1.01.2001 Max-27     1760 265 6,64 L.Pałczyński
1.01.2001 Pasat-28     1890 257 7,35 G.Batkiewicz
1.01.2001 Ajos-28     1760 265 6,64 K.Dudziński
1.01.2001 Max-27 niedolot do strefy L.Pałczyński
20.01.2001 Cult-28     1860 258 7,21 K.Dudziński
15.02.2001 Cult-28     1830 254 7,20 K.Dudziński
Loty z Gubałówki
10.01.2002 Chinook-30     1850 250 7,40 K.Dudziński
10.01.2002 Inka-28     1931 241 8,01 T.Pilecki
10.01.2002 Quiz-26     1800 255 7,05 Sz.Mracielnik
26.06.2002 Spark L 5,46 5,49 1893 243,5 7,77 D.Cisek
26.06.2002 Inka-28 5,55 5,59 1850 249,5 7,41 M.Mieczysławski
26.06.2002 Chinook-30 6,45 6,49 1863 248 7,51 K.Dudziński
26.06.2002 Notos C-30 7,02 7,06 1907 242 7,88 M.Mieczysławski
Loty z Nosala
11.01.2003 Escape M     2020 273 7,39 E.Waksmundzki
11.01.2003 Chinook 26     1840 266 6,91 M.Jagoda
11.01.2003 Ajos 26     1820 266 6,84 K.Dudziński
04.02.2003 Cosmic Rider     1650 261 6,32 P.Boniewicz
04.02.2003 Vip 30     1550 255 6,08 D.Cisek
04.02.2003 Chinook 28     1870 266 7,03 K.Dudzński
04.02.2003 Spark L     1840 266 6,91 M.Mieczysławski
05.02.2003 Traper 29     1510 254 5,94 Piotr Boniewicz
05.02.2003 Spark L     1930 269 7,17 Darek Cisek
Loty z Gubałówki
15.11.2003 Style 28     1777 258 6,88 A.Karpiński
15.11.2003 Ajos 28     1771 258,5 6,85 Andrzej Gocał
15.11.2003 Style 28     1740 261 6,66 A.Karpiński
15.11.2003 Ajos 28     1748 260,5 6,71 Andrzej Gocał
               
27.01.2004 Chinook2 30     1880 248 7,58 Krzysztof Dudziński
27.01.2004 Shark 27     1835 252,5 7,26 Dariusz Cisek
05.11.2004 Sport Wills Wing-lotnia 2500 225 11,10 Leszek Wojtasiewicz
             
08.02.2005 Ikar     1770 257,5 6,87 Dariusz Cisek
08.02.2005 Chinook II 26     1740 260 6,69 Wojtek Wojas
09.02.2005 Lhotse 28     1780 256,5 6,94 K.Dudziński
09.02.2005 Chinook II 26     1790 255,5 7,00 W.Wojas
09.02.2005 Lhotse 28     1806 254,5 7,10 D.Cisek
09.02.2005 Chinook II 26     1819 253,5 7,18 W.Wojas
10.02.2005 Chinook II 42 tandem 1740 260 6,69 D.Cisek - W.Wojas
 06.09.2005  Boomerang3 liny bez oplotu   2052  235,5 8,71 D.Chrobak 
 06.09.2005  Aeron    1850  251 7,37 K.Słomczyk 
 06.09.2005  Boomerang3  liny bez oplotu   1940  239 8,11  D.Chrobak 
06.09.2005 Aeron   1850 251 7,37 K.Słomczyk
26.12.2005 Ajos 28   1823 254,5 7,16 K.Dudziński
26.12.2005 Afro 30   1750 260,5 6,72 C.Kordes 
26.12.2005 Pasat 24   1816 255 7,12 M. Stoch
             
23.02.2006 Bise 28   1920  242  7,93 D.Cisek
23.02.2006 Pasat 24   1790 256 6,99 M.Stoch
23.02.2006 Lhotse 31   1840 251 7,33 D.Cisek
25.06 2006 Ajos 28   1730 263 6,58 A.Gocał
25.06 2006 Bise   1930 241 8,00 K.Dudziński
25.06 2006 Ajos 28   1850 251 7,37 A.Gocał
25.06 2006 Bise   1995 237 8,42 K.Dudziński
16.11.2006 Notos 6   2340 237 9,87 Dariusz Chrobak
16.11.2006 Notos 6 -"- 2250 234 9,62 Dariusz Chrobak
             
01.08.2007 Pasat 2   2090 237 8,81 Krzysztof Dudziński
20.09.2007 Mustang     1847 252 7,32 Marek Jagoda
20.09.2007 Pasat 2     1925 242 7,95 Krzysztof Słomczyk
20.09.2007 Aeron     1872 250 7,48 Bartosz Nowacki
20.09.2007 Aeron     1860 251 7,41 Krzysztof Słomczyk
20.09.2007 Aeron     1865 250,5 7,44 Bartek Nowacki
20.09.2007 Mustang     1840 252,5 7,28 Marek Jagoda
20.09.2007 Pasat 2     1971 240 8,21 Krzysztof Dudziński
 22.09.2007  Pasat 2     1975 240 8,23 Krzysztof Dudziński
 22.09.2007  Mustang     1865 250,5 7,45 Marek Jagoda
 22.09.2007  Aeron     1910 244 7,82 Bartek Nowacki
 22.09.2007  Pasat 2     1910 244 7,82 Krzysztof Słomczyk
 22.09.2007  Omega 6     1915 243,5 7,86 Piotr Starczowski
22.09.2007 Pasat 2     1915 243,5 7,86 Bartek Nowacki
22.09.2007 Mustang     1830 254 7,20 Krzysztof Słomczyk
22.09.2007 Ajos 2     1915 243,5 7,86 Krzysztof Dudziński
22.09.2007 Omega 6   1970 240 8,21 Piotr Starczowski
             
25.02.2009 APEX 24 lot z Nosala 1750 263,6 6,63 Dariusz Cisek
             
25.01.2010 Tracer 2006 lot z Gubałówki 1880 248 7,58 Dariusz Cisek
25.01.2010 Tracer 2006 lot z Gubałówki 1949 241 8,08 Dariusz Cisek
13.10.2010 Notos Carbon lot z Gubałówki 2190 233 9,40 Krzysztof Dudziński
13.10.2010 Kangaroo3 bi lot z Gubałówki 1845 252 7,32 Tadek Pilecki
17.11.2010 Notos Carbon dosk. obliczona z SeeYou 10,0 2330 233 10,0 Darek Chrobak
17.11.2010 Notos Carbon dosk. obliczona z SeeYou 9,40 2230 232 9,61 Kuba Poburka
17.11.2010 Notos Carbon dosk. obliczona z SeeYou 9,60 2235 232 9,63 Darek Chrobak
17.11.2010 Notos Carbon dosk. obliczona z SeeYou 8,70  2140  234  9,14 Kuba Poburka
  Wydłużenie
skrzydła
 
02.10.2011 Faktor 2 S   6,03 1910 244 7,82 Grzegorz Ochman
02.10.2011 Faktor 2 M   6,03 2085 238 8,76 Krzysztof Dudziński
             
21.10.2012  Pasat 3   5,50  1968  239,5  8,22  Krzysztof Dudziński
21.10.2012  Merkury   6,70  1996  238,5  8,37  Marek Lewandowski
21.10.2012  Sigma 8   6,00  1940  241,5  8,03  Mariusz Siwek
21.10.2012  Faktor 2 M   6,03  2020  237,5  8,50  Romek Szopa
01.12.2012 Pasat 3   5,50 2011 238 8,45 Krzysztof Dudziński
01.12.2012 Sigma 7  5,65 1810 256 7,07 Jan Stachura
01.12.2012 Pasat 3  5,50 1940 242 8,02 Krzysztof Dudziński
01.12.2012 Sigma 7 5,65 1860 251 7,41 Jan Stachura
17.12.2012 Ajos 2 26 4,65 1869 250 7,48 Paweł Garbiarz
17.12.2012 Ajos 2 26 4,65 1860 251 7,41 Paweł Garbiarz
16.01.2014 Pasat 4 5,50 2001 241 8,30 Krzysztof Dudziński
13.03.2014 Carrera L 6,20 1850 252 7,34 Jan Chrobak
13.03.2014 Pasat 4 5,50 1960 241 8,13 Krzysztof Dudziński
14.03.2014 Pasat 4 5,50 1940 243 7,98 Krzysztof Dudziński
14.03.2014 Carrera L 6,20 1930 243 7,94 Jan Chrobak
26.08.2016 Pasat 3 5,50 1940 242 8,01 Grzegorz Fedrizzi
09.02.2017 Mantra 6,90 2160 241 8,96 Dariusz Cisek